Pandemia COVID-19 unaoczniła, jak ważna jest zdolność podejmowania świadomych decyzji dotyczących problemów zdrowotnych, zwłaszcza w odniesieniu do wirusów i szczepionek. W tym kontekście konieczne jest, by nauczyciele przedmiotów ścisłych znali sposób podejmowania decyzji oraz sposób myślenia swoich uczniów. Celem przeprowadzonego w Turcji badania była analiza opinii na temat szczepionek uczniów ósmych klas. Badanie, w którym wzięło udział 8 uczniów, trwało 4 tygodnie i składało się z 5 części: przedstawienia przez nauczyciela fałszywych twierdzeń na temat szczepień i dowodów na ich potwierdzenie (doniesień medialnych poruszających temat szczepień) połączone z burzą mózgów wśród uczniów, dyskusji na temat uzyskanych informacji w małych 4-osobowych grupach, dyskusji plenarnej oraz przedstawienia dowodów naukowych na temat szczepień. Fałszywe twierdzenia dotyczące szczepień, które były przedmiotem dyskusji uczniów to:
- Szczepionki mogą powodować autyzm.
- Szczepionki nie chronią ludzi przed chorobami epidemicznymi.
- Układ odpornościowy dziecka może być przeciążony, jeśli dziecko otrzyma kilka szczepionek jednocześnie.
- Choroby zaczęły znikać już przed wprowadzeniem szczepionek.
- Większość osób, które zachorowały, została zaszczepiona.
- Ponieważ choroby takie jak polio zniknęły z naszego kraju, nie jest już konieczne szczepienie przeciwko nim dzieci.
- Szczepionki zawierają duże dawki toksyn, które mogą szkodzić ludziom
- Szczepionki to zachodni spisek.
- Musimy uszanować wybór rodziców, którzy decydują by nie szczepić swoich dzieci.
W dyskusji plenarnej każda z grup szczegółowo omówiła każde z przedstawionych im twierdzeń i wyraziła swoje przemyślenia na ich temat. W dyskusji brali udział zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy szczepień. Zaobserwowano jednak, że uczniowie są skłonni do zmiany swojego zdania, jeśli jeden z nich dominuje i ma zdolność przekonywania innych – w dyskusji szczególnie dominował jeden uczeń, który prezentował pewność swojej wiedzy na temat szczepionek, a pozostali uczniowie wydawali się nie mieć takiej pewności siebie jak on. Oni również zajmowali stanowisko za lub przeciw szczepieniom i nie wahali się wyrażać swej opinii, jednak rzadko przedstawiali argumenty na poparcie swoich twierdzeń, gdy zostali o nie poproszeni. Natomiast uczeń, który zdominował dyskusję, zawsze był skłonny, by przedstawić kolejne dowody na poparcie lub odrzucenie określonych twierdzeń, podając przy tym różne przykłady – w takich sytuacjach pozostali uczniowie zmieniali zdanie, gdy było ono sprzeczne z przedstawionymi przez niego wyjaśnieniami. Dyskusja plenarna oraz przeprowadzone na zakończenie badania wywiady ze wszystkimi uczniami, były nagrywane, a następnie analizowane przez badaczy.
W wyniku przeprowadzonej analizy uznano, że uczniowie dokonywali ocen na temat szczepionek na podstawie komentarzy rówieśników oraz przedstawionych im dowodów naukowych. W sytuacji, gdy nie mieli wystarczającej wiedzy na dany temat i tym samym nie mogli poprzeć dowodami swych fałszywych twierdzeń, łatwo rezygnowali ze swoich pomysłów. Wskazuje to, że ich rozumowanie zależy od oceny rówieśników posiadających wiedzę naukową na dany temat, ale ważne były również inne źródła wiedzy. Wyniki badania wskazują również, że włączenie dobrze poinformowanych uczniów do małych grup i dyskusji plenarnych może mieć pozytywny wpływ na kształtowanie opinii pozostałych uczniów, podobnie jak zachęcanie uczniów do przedstawiania dowodów na temat szczepionek podczas dyskusji. Autorzy badania sugerują konieczność położenia nacisku na przekazywanie w szkołach wiedzy naukowej, a także prowadzenie dalszych badań nad przekonaniami uczniów na temat szczepień.
Źródło: Cetinkaya, E., & Saribas, D. (2022). Facilitating Middle School Students’ Reasoning About Vaccines. Science & education, 1-20.