Ze względu na obserwowaną niepewność do szczepień (ang. vaccine hesitancy), wpływającąna realizację programów szczepień przeciw SARS-CoV-2 na całym świecie, kanadyjsko-brytyjski zespół przeprowadził badanie, w którym wykorzystano analizę klas ukrytych (ang. latent class analysis, LCA), która umożliwia przygotowanie charakterystyki grup o różnym nastawieniu do szczepień oraz ich porównanie między różnymi krajami. W badaniu wykorzystano kwestionariusz składający się z siedmiu twierdzeń, ocenianych przez uczestników w pięciostopniowej skali od „zdecydowanie się zgadzam” do „zdecydowanie się nie zgadzam”:
- niepokoję się poważnymi działaniami niepożądanymi szczepionek;
- rodzice powinni mieć prawo do decydowania o szczepieniu dzieci;
- niektóre szczepionki powodują autyzm u zdrowych dzieci;
- stosowanie nowych szczepionek rekomenduje się tylko gdy są bezpieczne;
- generalnie stosuję się do zaleceń lekarza w zakresie szczepień;
- stosowanie szczepionek to dobry sposób ochrony dzieci przed chorobami.
Następne pytania dotyczyły zamiaru zaszczepienia się przeciw SARS-CoV-2, opinii na temat skuteczności i bezpieczeństwa zarejestrowanych szczepionek, przekonań dotyczących COVID-19 (w tym teorii spiskowych) oraz przekonań politycznych i informacji demograficznych (wiek, poziom edukacji, rasa).
W badaniu wzięło udział 13 251 osób, w tym 4 612 z USA, 4 089 z Kanady (KAN) i 4 550 z Wielkiej Brytanii (UK) – grupy były reprezentatywne dla dorosłej populacji każdego z krajów. Na podstawie udzielonych odpowiedzi uczestnicy trafiali do jednej z pięciu klas. Pierwszą jest klasa „Silnych zwolenników” (ang. „Strong Support”), którzy wierzą w bezpieczeństwo i skuteczność szczepionek, mają jednak pewne wątpliwości związane z występowaniem poważnych działań niepożądanych. Drugą klasę stanowią „Zwolennicy z wątpliwościami” (ang. “Support with Concerns”) – to osoby pewne tego, iż szczepionki są ważnym narzędziem zdrowia publicznego, jednak są mniej skłonne to stosowania nowych szczepionek i są zaniepokojone ich bezpieczeństwem i działaniami niepożądanymi. Trzeciaklasa to „Niechętni szczepieniom” (ang. „Vaccine Hesitant”), na średnim poziomie oceniający istotność szczepień i stosowanie się do zaleceń lekarskich, poważnie zaniepokojeni działaniami niepożądanymi, wspierający prawo rodziców do decydowania o szczepieniach dzieci. Kolejna klasa to „Antyszczepionkowcy” (ang. Anti-Vax”), którzy są sceptyczni względem szczepień we wszystkich aspektach i silnie popierają prawo rodziców do odmowy szczepienia. Ostatnią grupę („Błąd pomiaru”, ang. „Measurement Error”) stanowią osoby, które na wszystkie pytania udzieliły odpowiedzi „zdecydowanie popieram”.
W każdym kraju największą grupę stanowili „Silni zwolennicy” (USA: 34%, UK: 45%, KAN: 41%), a grupy popierające szczepienia tj. „Silni zwolennicy” i “Zwolennicy z wątpliwościami” stanowili ≥60% (USA: 60%, UK: 76%, KAN: 69%). Z kolei „Niechętni szczepieniom” stanowili 23% w USA, 11% w UK i 15% w Kanadzie, natomiast„Antyszczepionkowcy” to 7% uczestników badania z USA i Kanady oraz 3% z Wielkiej Brytanii. Otrzymane wyniki wskazują, że osoby z wyższym wykształceniem częściej należą do klasy zwolenników szczepień w porównaniu z osobami o niższym poziomie wykształcenia. Również osoby o lewicowych poglądach częściej popierają szczepienia w porównaniu do osób o poglądach prawicowych, które częściej należą do klasy niechętnych szczepieniom i antyszczepionkowców.
W teorie spiskowe dotyczące szczepień przeciw COVID-19 (takie jak: przypadkowe uwolnienie koronawirusa z chińskiego laboratorium, stworzenie koronawirusa w celu depopulacji, szybsze rozprzestrzenianie koronawirusa dzięki sieci 5G, koronawirus to broń biologiczna uwolniona z chińskiego laboratorium) częściej wierzyli antyszczepionkowcy i niechętni szczepieniom w porównaniu ze zwolennikami szczepień. Również odpowiedzi na pytanie dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności szczepień przeciw COVID-19 zależały od klasy – osoby z grupy silnych zwolenników szczepień częściej postrzegały je jako skuteczne i bezpieczne w porównaniu z przedstawicielami pozostałych grup. Autorzy podkreślają również różnicę zaobserwowaną między grupą „Antyszczepionkowców” i grupą „Niechętnych szczepieniom” – o ile większość pierwszej grupy wierzyła, że szczepionki przeciw COVID-19 nie są bezpieczne, o tyle większość drugiej grupy wskazywała na niepewność dotyczącą ich bezpieczeństwa i skuteczności.
Źródło: Gravelle TB, Phillips JB, Reifler J, Scotto TJ. Estimating the size of „anti-vax” and vaccine hesitant populations in the US, UK, and Canada: comparative latent class modeling of vaccine attitudes. Hum Vaccin Immunother. 2022 Dec 31;18(1):2008214.