Rozpowszechniane za pośrednictwem mediów obawy i rzekome kontrowersje związane ze stosowaniem szczepionek doprowadziły do powstania wśród opinii publicznej przekonania, że szczepionki są niebezpieczne, co sprzyja niechęci do szczepień (ang. vaccine hesistancy), a tym samym obniżeniu odporności populacji i wybuchom ognisk zachorowań na choroby, którym można zapobiec dzięki szczepieniom. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje niechęć do szczepień, jako opóźnienie lub odmowę zaszczepienia pomimo powszechnego do nich dostępu.
Wiarygodnym źródłem informacji na temat szczepień pozostają pracownicy sektora opieki zdrowotnej – badania wskazują, że pacjenci otrzymujący od lekarza silną rekomendację przyjęcia szczepionki są 4-5 razy bardziej skłonni skorzystać ze szczepienia. Amerykański Narodowy Komitet Doradczy ds. Szczepień (National Vaccine Advisory Committee, NVAC) wskazuje, że jednym z najważniejszych predyktorów otrzymania szczepionki wśród dorosłych jest zalecenie jej przez lekarza i zaoferowanie jej podczas tej samej wizyty. Także rodzice są dwukrotnie częściej skłonni do zaszczepienia dziecka w odpowiedzi na zapewnienie o bezpieczeństwie szczepionek przekazane przez personel medyczny. Z tego względu ważne jest zagwarantowanie studentom medycyny oraz stażystom odpowiednich narzędzi komunikacyjnych do prowadzenia dyskusji na temat szczepień. Niestety dotychczasowe badania wykazały, że studenci medycyny i rezydenci otrzymują niewystarczające przeszkolenie i nie są odpowiednio przygotowani do komunikowania się ze swoimi pacjentami na temat szczepionek, w tym mitów na temat szczepień oraz strategii reagowania wobec pacjentów lub rodziców, którzy uchylają się od szczepień.
W odpowiedzi na te potrzeby badacze z Oakland University William Beaumont School of Medicine przeprowadzili badanie, w którym 126 studentów II roku medycyny brało udział w specjalnie opracowanym programie, w ramach którego odbywali symulowane rozmowy z „pacjentami” przyjmującymi postawę niechęci do szczepień. Celem badania było opracowanie programu nauczania poprawiającego wiedzę i umiejętności studentów, w celu ich wykorzystania w komunikacji z pacjentami niechętnymi szczepieniom; ocena nastawienia i gotowości studentów do omawiania wątpliwości pacjentów związanych ze szczepieniami oraz ocena zachowania i umiejętności uczestników podczas ustrukturyzowanego badania pacjenta przeprowadzanego rok po udziale w programie.
Przed przystąpieniem do symulowanych rozmów z „pacjentami” studenci zapoznawali się z modułem do samodzielnej nauki zawierającym informacje o mitach na temat szczepionek panujących wśród niechętnych szczepieniom, dotyczących rzekomego związku szczepionki skojarzonej przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) z występowaniem autyzmu wśród dzieci i zdyskredytowanego badania Wafefilda, a także informacje Centers for Disease Control and Prevention (CDC), w tym broszury dotyczące szczepionki przeciw HPV, szczepionki MMR oraz szczepionki przeciwko ospie (VZV). Następnie brali udział w panelu z rodzicami, którzy stracili dziecko przez chorobę, której można zapobiec dzięki szczepieniu, w wyniku czego poświęcili się propagowaniu informacji na rzecz szczepień (The Emily Stillman Foundation i Alana’s Foundation) oraz w wykładzie i warsztatach dotyczących błędnych przekonań na temat niechęci do szczepień, technik motywacyjnych możliwych do wykorzystania z pacjentami i rodzicami, którzy nie wyrażają zgody na szczepienie, a także wytycznych dokumentowania odmowy szczepień. Dokonano również przeglądu posiadanych informacji na temat szczepionek przeciw HPV, MMR, VZV.
Symulowane rozmowy przebiegały w oparciu o 3 scenariusze:
- rozmowa z rodzicem zaniepokojonym szczepieniem przeciw HPV dziecka przed okresem dojrzewania;
- rozmowa z młodą mamą zaniepokojoną szczepieniem niemowlęcia szczepionką MMR i która jest przeciwna wszystkim szczepieniom swego dziecka;
- rozmowa ze starszym dorosłym kwestionującym potrzebę szczepienia VZV.
Osoby biorące udział w badaniu w roli pacjentów proszono o prowadzenie rozmowy zgodnie ze scenariuszem i podnoszenie w jej trakcie określonych, najczęściej pokutujących mitów o szczepieniu. Osoby te po zakończeniu rozmów oceniały z perspektywy pacjenta sposób interakcji studentów oraz ich umiejętności komunikacyjne. Studenci wypełniali dobrowolny kwestionariusz dotyczący ich pewności siebie w zakresie wiedzy o niechęci do szczepień oraz umiejętność odniesienia się do tego problemu, zarówno przed jak i po udziale w programie.
Wyniki przeprowadzonego badania wskazały, że studenci lepiej radzili sobie w rozmowach na temat szczepień HPV i MMR w porównaniu ze szczepieniem VZV. Zaobserwowano również wzrost pewności siebie studentów w zakresie wiedzy o szczepionkach oraz gotowości do prowadzenia rozmów z pacjentami niechętnymi szczepieniom. Według wiedzy autorów, badanie to jest pierwszym, w którym oceniano umiejętności komunikacyjne studentów związane z niechęcią do szczepień po interwencji edukacyjnej z wykorzystaniem symulowanych rozmów z pacjentami.
Źródło: Kelekar, A., Rubino, I., Kavanagh, M., Lewis-Bedz, R., LeClerc, G., Pedell, L., & Afonso, N. (2022). Vaccine Hesitancy Counseling—an Educational Intervention to Teach a Critical Skill to Preclinical Medical Students. Medical Science Educator, 1-7.